رسول اکرم(صلی الله علیه وآله)می‌فرماید: در روز قیامت بنده قدم بر نمی‌دارد تا اینکه از او سوال از چهار چیز شود :از عمرش که چگونه سپری کرده، از جوانی‌اش که در چه راهی به پایان رسانده ،از مالش که از کجا بدست آورده و در چه راهی خرج کرده و از محبتش به ما اهل بیت.

جوان

دوران جوانی، ارزنده‌ترین ادوار زندگی است و مسئولیت جوانان در این ایام پر ارج بسیار سنگین است. زمان تصمیم گیری‌های اساسی است و این تصمیمات عموماً تأثیر بسیار بزرگی بر تمام زندگی فرد می‌گذارد.

در این دوران که بهترین دوران زندگی است شخصیت اصلی انسان شکل می‌گیرد و باورها و عقاید آجرهای فکری او را می‌سازد.

بهار زندگانی جوانی

بشر در پیمودن راه زندگی و طی کردن پستی‌ها و بلندی‌های آن مانند کوهنوردی است که یک روز دامنه فراز را می‌پیماید و خود را به مرتفع‌ترین نقطه کوه می‌رساند و روز دیگر از دامنه به شیب عبور می‌کند تا به آخرین نقطه نزولی برسد.

موقع پیمودن دامنه فراز هر روزی که بر وی می‌گذرد چشم اندازش وسیع‌تر می‌گردد و نقاط تماشایی را بیشتر می‌بیند وقتی به قله کوه قدم می‌گذارد به همه جا مسلط است این اوج دوران جوانی است و برعکس موقع پیمودن راه نشیب هر چه می‌گذرد چشم اندازش محدودتر می‌شود و نقاط تماشایی یکی پس از دیگری پنهان می‌گردند و به دامنه می‌رسد و این دوران پیری است.

جوانی در کلام حضرت علی(علیه السلام)

حضرت علی نعمت جوانی را در ردیف بزرگ‌ترین نعمات الهی یعنی صحت و سلامت می‌داند و به اندازه‌ای آن را مجهول القدر دانسته که می‌فرماید تنها در موقع فقدان جوانی می‌توان به ارزش آن پی برد.

حضرت علی(علیه السلام) می فرماید: دو چیز است که قدر و قیمتشان را نمی‌شناسند تا آنکه آن دو را از دست داده باشد؛ یکی جوانی و دیگری تندرستی و عافیت است.

تثبیت هویت و شخصیت

جوان در صدد شناخت خود و ایجاد شخصیت ثابت و مستقل است و سرزمین وجودش مستعد پذیرش هرگونه بذر و نهالی می‌باشد.

حضرت علی علیه السلام در نامه‌ای به فرزند خویش می‌فرماید:

پس به ادب آموختن پرداختم پیش از آن که دلت سخت شود و خردت هوای دیگر گیرد.

قلب جوان مانند سرزمین خالی است که هر بذری را درون خود می‌پروراند و آمادگی هر گونه افکار و باور و عقاید را دارد.

هدایت پذیری

مهم‌ترین مشخصه این دوران اینکه جوانان دلی رقیق و تأثیر پذیر دارند و همواره تعالیم دین مبین اسلام بر این مبنا بوده است که باید جوانان را به سمت نیکی‌ها و فضائل اخلاقی و دینی هدایت کرد.

امام صادق(علیه السلام) ؛ قلب جوان رقیق‌تر از قلب پیر است .

رسول اکرم(صلی الله علیه وآله) فرمودند: شما را سفارش می‌کنم که با جوانان به خوبی و نیکی رفتار کنید چرا که آنان قلب لطیف‌تری دارند.

آمادگی ضمیر جوانان را برای پذیرش دعوت حق و تربیت شایسته همراه با گرایش به خیر و نیکی دو عامل مهم و حیاتی هستند . برای تربیت آنان و کمک و هدایت ایشان به سوی سعادت و روش صحیح زندگی.

جوانان همانند شاخه‌های تر و نازکی می‌باشند که قابلیت انعطاف بالایی دارند ولی با گذشت دوران جوانی و فرا رسیدن میانسالی و پیری انسان همچون شاخه‌ها خشک و غیر قابل انعطاف می‌شود که دیگر امیدی به تغییر آن نیست و و در اثر هر گونه تغییر و فشار می‌شکند : "أَلَمْ یَأْنِ لِلَّذِینَ آمَنُوا أَن تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِکْرِ اللَّهِ وَمَا نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَلَا یَکُونُوا کَالَّذِینَ أُوتُوا الْکِتَابَ مِن قَبْلُ فَطَالَ عَلَیْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَکَثِیرٌ مِّنْهُمْ فَاسِقُونَ"

"آیا نوبت آن نرسید که گرویدگان (ظاهری از باطن به خدا بگروند و) دلهاشان به یاد خدا خاشع گردد و به آنچه از حق نازل شد بذل توجه کنند و مانند کسانی که پیش از این برایشان کتاب آسمانی آمد (یعنی یهود و نصاری) نباشند که دوره طولانی (زمان فترت) بر آن‌ها گذشت و دلهاشان زنگ قساوت گرفت و بسیاری فاسق و نابکار شدند؟" (حدید/16)

اهمیت استفاده از دوران جوانی

علاوه بر پی بردن به ارزش دوران جوانی ،استفاده و بهره برداری از این فرصت نیز مورد توجه اولیای اسلام است.

امام علی(علیه السلام) می‌فرماید: از جوانیت قبل از فرا رسیدن پیری‌ات بهره برداری کن.

پیامبر(صلی الله علیه وآله) فرموده‌اند: به درستی که خداوند متعال فرشتگانی دارد که هر شب نزول می‌کنند و ندا می‌دهند ای جوانان بیست ساله کوشش و جدیت کنید و برای نیل به کمالات انسانی مجاهده نمایید.

جوانان ؛ اولین ایمان آورندگان

در مدت دعوت پنهانی فقط چهل نفر از زن و مرد اسلام آوردند که اکثریت قریب به اتفاق آن‌ها جوانان بودند و حداکثر سنشان 25سال بود. بعد از دعوت‌های پنهانی و در دوره دعوت علنی هم جوانان بیشترین گروهی بودند که به اسلام گرویدند تا جایی که اطراف پیامبر از جوانان با نشاط پر شده بود.

پیامبر(صلی الله علیه وآله) می‌فرماید: به شماها درباره جوانان و نوجوانان به نیکی سفارش می‌کنم که آن‌ها دلی رقیق‌تر و قلبی فضیلت پذیر تر دارند خداوند مرا به پیامبری برانگیخت تا مردم را به رحمت الهی بشارت دهم و از عذابش بترسانم.جوانان سخنانم را پذیرفتند و با من پیمان محبت بستند ولی پیران از قبول دعوتم سر باز زدند و به مخالفتم برخواستند.

زیباترین و دوست داشتنی‌ترین خلایق نزد خدا

امام باقر(علیه السلام) می‌فرماید : بدرستی که دوست داشتنی‌ترین خلایق نزد خداوند متعال جوان کم سن و نیکو چهره است که جوانی و جمال خود را در راه اطاعت خداوند قرار دهنده است و این کسی است که خداوند به او نزد ملائکه مباهات می‌کند و می‌گوید که این حقیقتاً بنده من است.

جوان عابد در سایه عرش الهی

هفت گروه در روز قیامت که هیچ پناه و سایه‌ای نمی‌باشد در سایه رحمت الهی قرار می‌گیرند امام عادل و جوانی که در عبادت خداوند جوانی‌اش را سپری کرده و...

جوان و قرائت قرآن

هر کس قرآن بخواند در حالی که جوانی مؤمن است قرآن با گوشت و خون او مخلوط و آمیخته می‌گردد و خداوند او را با ملائکه گرامی و نیکان قرار می‌دهد و قرآن روز قیامت میان او و پروردگار قرار می‌گیرد و می‌گوید : ای پروردگار به درستی که هر عاملی اجر عملش را دریافت کرده مگر عامل به من پس برسان به او والاترین عطایای خویش را.( کافی-ج 2 )  

پاداش جوان دیندار

پیامبر(صلی الله علیه وآله)به ابوذر می‌فرماید: ای ابوذر جوانی که دنیا و خوش‌گذرانی‌های آن را به خاطر خدا ترک می‌کند و جوانی‌اش را در راه اطاعت خدا سپری می‌کند اجر هفتاد و دو صدیق را خدا بر او عطا می‌کند.

کسب معارف دینی

امام صادق(علیه السلام)می‌فرماید:

دوست ندارم جوانی را از شما مسلمانان ببینم مگر آنکه روز او به یکی از دو حالت آغاز شود یا عالم باشد یا در حال آموزش دین باشد.چرا که اگر چنین نباشد به افراط می‌گراید و اگر به افراط کشیده شود ،افراط او را به تباهی می‌کشاند و اگر به تباهی کشیده شود گناه می‌کند و اگر گناه کار و آلوده شود ساکن جهنم خواهد شد.